Telefon Hemen Ara
Whatsapp WhatsApp

Fiz. Ted. ve Reh. Uyg. Kullanılan Araçlar

[nz_youtube id=”Sup26ZiYlNA”]

Fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamalarında kullanılan tedavi modaliteleri:

  1. Sıcaklık Veren Ajanlar (Hotpack, sıcak su torbaları, sıcak kompresler, nemli havlular, parafin, whirlpool, KDD-MDD ve ultrason gibi elektroterapik ajanlar)
  2. Soğuk Tedavisi (Coldpack, soğutucu spreyler, buz masajı, soğuk kompresler)
  3. Işın Tedavisi (IR, mevzi ziya banyosu-MZ)
  4. Mekanik Tedavi Yöntemleri (Traksiyon, masaj, manipulasyon-manipulatif tedavi)
  5. Laser, magnetik alan tedavisi (Akapunktur)
  6. Elektroterapi
  7. Diğer (Ozon tedavisi, fluidoterapi, pnömatik kompresyon)

Sıcak Tedavisi

Lokal Etkileri:

  • Vazodilatasyon
  • Metabolizmaya etkisi
  • Viskoelastik özellikleri
  • Kas spazmına etkisi
  • Ağrı üzerine etkisi

Sıcağın Genel Etkileri:

Vücut ısısının normal sınırların üstüne çıkmasına hipertermi denir. Yükselmiş vücut ısısını normal düzeye getirmek için termoregülasyon sistemi faaliyete geçerek dokuların ve organların yüksek ısının zararlarından korunması sağlanır.
Yükselmiş vücut ısısının normal düzeye indirmek için birtakım fizyolojik reaksiyonlar devreye girer:

  • Deride vazodilatasyon
  • İç organlarda vazokonturksiyon
  • Deri yoluyla buharlaşma
  • Terleme (Aşırı terlemede su ve tuz kaybı sonucu dehidratasyon ve kramplar)
  • Solunumun derinliği ve sayısında artma
  • Ekstremitelerde ödem

Sıcağın ağrı kontrol mekanizması:

  • Isı uyaranları ile Melzack ve Wall’ un kapı kontrol teorisine göre ağrı duyumu kontrol edilir.
  • Endorfinleri arttırır.
  • Sıcağın uygulandığı bölgede ağrı eşiği yükselir.
  • Sıcak uygulamalarda dokuların viskoelastikliğindeki değişme ile sinir uçlarındaki bası ve gerilme gibi mekanik etkenler azalır.
  • Vazodilatasyon etkisi ile dolaşım artar ve metabolik atıkların uzaklaştırılması sağlanır.

Sıcağın Endikasyonları:

  • Ağrı
  • Kas spazmı
  • Kontraktür
  • Gerilim myaljisi
  • Hiperemi oluşturma
  • Metabolik işlevlerin hızlandırılması
  • Hematom rezolüsyonu
  • Bursit
  • Tenosinovit
  • Fibrozit
  • Fibromyalji
  • Yüzeyel tromboflebit
  • Yaralar ve ülserler
  • Kanser tedavisinde adjuvan olarak

Sıcağın Kontraendikasyonları

  • Duyarlılık azalması
  • Malignite
  • İskemik dokular
  • Akut inflamasyon, travma veya hemoraji
  • Kötü termal regülasyon (örn. Nöroleptik kullanımı)
  • Atrofik deri veya skar dokusu
  • Kanama bozuklukları
  • Şuuru kapalı hastalar

Soğuk Tedavisi

Lokal Etkileri:

  • Doku metabolizmasını azaltarak inflamasyonu azaltır.
  • Analjezik
  • Vazokonstrüksiyon sonucu kanamayı durdurur.
  • Ödemi azaltır.

Soğuğun Genel Etkileri:

Vücut ısısının normal sınırların altına düşmesine hipotermi denir. Hipoterminin genel etkileri:

  • Deride vazokonstrüksiyon
  • Dolaşan kan volümünde azalma
  • Kan şekerinde yükselme
  • Metebolizma da önce artma sonra azalma
  • Isı üretmek için titreme
  • 30 derecenin altında kalp iletim bozukluğu ve 20 derecenin altında ventiküler fibrilasyon
  • Solunum durması
  • Şuur kaybı

Genel Endikasyonları:

  • Akut kas iskelet travması (ödem ve hemoraji engeller, analjezi sağlar)
  • Kas spazmı ve spastisite
  • Ağrı
  • Lokal ve sistemik metabolizmayı yavaşlatmak
  • Yanıklar
  • Enflamatuvar eklemlere
  • Akut bursitis
  • Sinovit

Kontraendikasyonları

  • İskemi
  • Soğuk toleransı
  • Reynaud fenomeni veya hastalığı
  • İnsensitivite
  • SLE
  • Vaskülit gibi soğuğa duyarlı hastalıklar
  • Dekompanse kalp hastalıkları (hipotansiyon, ileri kalp yetmezliği, bradikardi gibi)
  • Peptik ülser (karın bölgesine uygulanan soğuk mide krampları ve asiditeyi artırabilir)
  • Yaşlılar, çocuklar ve kaşektik hastalar

Galvanik (düz) akımlar

Farklı iki kutbu olan (+ ve-) ve bir kutuptan diğer kutba DÜZ-SABİT-DEVAMLI bir akım temin eden cereyan şeklidir.
İyontoforezis veya iyon transferi; doğru akım aracılığı ile yüzeyel vücut dokularına tıbbi amaçlarla kimyasal iyonların iletilmesidir. [(+) yüklü iyonlar (-) kutba; (-) yüklü iyonlar (+) kutba]
Elektrik akımlarının kimyasal etki amacıyla kullanıldığı tedavi modalitesidir. Uygulamada bir farmakolojik madde kullanılmamaktadır. Pozitif uç, sinir uyarılmasını azaltır; negatif uç, sinir uyarılmasını artırır.
İstenmeyen dokuların düz akım yoluyla tahribidir. Deri kabartılarının tahribi ve kılların çıkarılmasında kullanılır.

Alçak frekanslı akımlar (1-200 Hz)

  • Faradik akım: Yüksek voltajlı bir indüksiyon akımıdır. Atrofiyi önlemede, vazodilatör olarak trofik bozuklukların tedavisinde kullanılır. Denerve adalelere tesir etmez.
  • Kesikli galvanik akım: Dinlenme anında ters yönde bir akım geçiyor. Denerve adalelerin tedavisinde kullanılır.
  • Progresif akımlar: Akım şiddetleri yavaş yavaş azalan ve artan akım türüdür. Başlıca kullanılanı DİADİNAMİ ve TENS’ dir.

Diadinamik akımların etkileri;

  • DF (Difazfikse)= Analjezik
  • MF (Monofazfikse)= Sedatif etki
  • CP (Kurtperiyot)= Deri, kan ve lenf dolaşımını arttırır.
  • LP (Longperiyot)= Analjezik
  • RS (Ritm senkop)= İnerve adaleleri stimüle eder.
  • CPid= CP’ dan pek farklı değildir.

TENS: Frekansı 1-150 Hz. olan alçak frekanslı akımdır. TENS akım geçiş süresi, frekans ve genliği ayarlanarak sinir liflerini ayrı ayrı uyarmak mümkündür. Alfa, beta, gama gibi kalın çaplı dokunma ve ağrı duyusu taşıyan afferentlerin seçici olarak uyarılıp, ağrı duyusunu taşıyan diğer lifler için medulla spinalis seviyesinde geçişi kapatmak ya da ağrılı uyaran vererek A delta ve C lifleri gibi ince çaplı ağrı duyusu taşıyan afferentler uyarılarak daha üst seviyelerdeki inhibitör mekanizmaların aktive olmasıyla ağrıyı ortadan kaldırmak amaçlanır.

TENS tedavisinde stimülasyon formları:

  • Konvensiyonel TENS:Frekansı 60-120 dev/sn. Kas kontraksiyonu yoktur. Hissi: Rahat
  • Alçak frekanslı TENS:Frekansı 1-5 dev/sn. Kuvvetli kas kontraksiyonu vardır. Hissi: Çok hafif rahatsızlık
  • Kısa şiddetli TENS:Frekansı 60-120 dev/sn. Tetanik kas kontraksiyonu vardır. Hissi: Tolere edilebilir.

Orta frekanslı akımlar: Enterferansiyel akımlar; frekansları 4.000 devir/sn. olan iki orta frekanslı sinüzoidal akımın kesişmesi sonucu ortaya çıkan akımlardır.

Enterferansiyel Akımlar Diadinamik akımlar Etkileri
Sbt. 100 devir/sn. DF+LP Analjezik
0-10 devir/sn. RS İnerve kasları uyarır
90-100 devir/sn. MF Sedatif etki
0-100 devir/sn. CP Deri, kan, lenf dolaşımı artar
50-100 devir/sn. Düz akıma benzer Düz akım etkisi

Fonksiyon Elektrik Stimülasyonu (FES): Sinirsel kontrolü bozulmuş çizgili ve düz kasların fonksiyonel hareketi gerçekleştirmek amacıyla elektrik akımı ile uyarılmasıdır.

Amaç:

  • Spasitisiteyi çözmek
  • Hareketlerin kontrolünü sağlamak
  • İstemli hareket denetiminin kendiliğinden iyileşmesini hızlandırmak
  • Motor mekanizmaların spinal kord düzeyinde yeniden oluşmasını etkilemek
  • Ayak dorsifleksiyonunu yaptırmak suretiyle yürümeye yardımcı olmak

Endikasyonları: Üst motor nöron lezyonlarında endikedir. (Hemipleji, MS, CP) Spastik paraplejilerde de kullanılır. 

Yüksek frekanslı akımlar

Ultrason, insan kulağının duyma sınırlarının ötesindeki dalga boylarında (>20.000 Hz) yüksek frekanslı ses dalgalarının derin ısıtma yöntemi olarak kullanılmasıdır.

Tedavi amacıyla kullanılan ultrasonun dalga boyu 0,8-1 MHz arasındadır.

Ultrason cihazının düzeneğinde iki temel kısım bulunmaktadır:

  1. Yüksek frekanslı akım üreticisidir ki, bu alternatif şehir akımını istenilen frekansta alternatif akıma yükseltir.
  2. Üreteçte elde edilen akımı mekanik enerjiye – maddesel titreşime – dönüştüren güç çevirici buna transdüser denir.

Güç çevirici, silindirik kesilmiş kuarts, baryum titonat gibi kristal yapıda olup, akımın yönüne göre şekli periyodik olarak değişir, deforme olur.

Bazı kristallerin ses enerjisini elektrik enerjisine çevirme özelliği vardır. Buna “PİYAZOELEKTRİK” özellik denir. Ultrason cihazlarının işleyiş mekanizmasının esası piyazoelektrik olayına dayanır.

Ultrasonun etkileri:

  • ISI ETKİSİ (Termal)
  • MEKANİK ETKİSİ (Mikromasaj)

Ultrasound uygulaması;

Sürekli (Isı etkisi ve mikromasaj etkisi) veya kesikli (sadece mikromasaj etkisi) olabilir.
Ayrıca su içi uygulama yapılabilmektedir.

Uygulama dozu;

Genellikle 1-1,5 watt/cm2 olmaktadır. Fakat derin dokuların tedavisinde kalın kas kütlesinin üzerine 2-2,5 watt/cm2 uygulanabilir.

Endikasyonları:

  • Romatizmal hastalıklar
  • Dejeneratif eklem hastalıkları
  • Travma ve hareketsizliğe bağlı yumuşak doku sertlikleri
  • Eklem kontraktürleri

Kontraendikasyonları:

  • Akut kanamalı eziklerde
  • Kalp üzerine
  • Merkezi sinir sitemi üzerine
  • Endokrin organlar üzerine
  • Özel duyu organları üzerine
  • Enfeksiyon olan bölgelere
  • Kemik ve açık epifizler üzerine
  • Protezler, cerrahi vida ve plaklar üzerine

Kısa dalga diatermi (KDD)

  • Elektriksel akımın dalga boyu 27,12 MHz
  • Doku ısısı 40-45 °C’ ye yükselir.
  • Hastanın sürekli gözlem ve takibi gerekir.
  • Uygulama süresi 20-30 dakikadır.
  • Kısa dalga diatermi uygulaması ile deri altı yağ dokusu 15 °C, 4-5 cm. derindeki kas dokusunda ise 4-6 °C yükselir.
  • Uygulama yapılırken hasta metal sandalye ya da masada bulunmamalıdır.

Kısa dalga diatermi uygulama yöntemleri:

  • Kondansatör saha tekniği: Derin ve yüzeyel dokularda eşit sıcaklık meydana getirmek için elektrik kuvvet çizgilerinin dağılımı doğru olmalıdır.
  • İndüksiyon tekniği: Manyetik alan etkisi ön plandadır.

Kesikli kısa dalga: Burada ısı etkisi yanında fiziksel ve biyolojik özellikler ön plandadır. Bir anlamda atermik etkisidir.

KDD endikasyonları:

  • Eklem hastalıklarına: Dejeneratif durumlarda, travmatik artritlerde
  • Yumuşak doku lezyonlarına: Kas spazmına yol açan durumlar, fibrozit, miyofasial sendromu
  • Kronik pelvis enflamasyon durumlarında

KDD Kontraendikasyonları: Akut artritlerde, tıkayıcı arter hastalıklarında, metal implant, kardiyak pacemaker, bakır içeren rahim içi araç taşıyanlar. 

Uzun dalga diatermi  (UDD)

  • Frekansı 1 megasaykıldır.
  • Kapasitif direnci fazladır. Bu nedenle iletken bir yoldan çabuk geçer.
  • Vücuda temas ederek uygulanır.
  • Düşük rezistanslı yüzeyel dokuları ısıtır.
  • Tesirleri açısından KDD’ ye benzer.
  • Dezavantajı cilde temas edilerek uygulanmasıdır.

Mikro dalga diatermi (RADAR): MDD’de desimetrik ve santimetrik dalgalar kullanılır. Desimetrik dalgaların frekansı 433,92 Mhz, dalga boyu 69 cm ‘dir. Santimetrik dalgaların frekansı 2400 Mhz, dalga boyu ise 12,14 cm’dir. Bu dalgalar cihazın anteninden bir ışın demeti halinde tedavi edilecek alana gönderilirler. Fizyoloji etkileri; hiperemi, sedasyon ve ağrının azalmasıdır.

Hotpack

  • Silisat jel ile dolu yastıkların ısıtılıp kullanılmasıdır.
  • Bu yastıklar 71-79 °C’ lik su tanklarında bekletilir.
  • Uygulanacağı zaman havluya sarılır ve dokunun üzerine konulur.
  • Özellikle ağrı-spazm-ağrı siklusunu kırarak genel bir gevşeme sağlanması amacıyla kullanılmaktadır.
  • Uygulama süresi 20 dakikadır.
  • Yüzeyel ısınma sağlarlar.

İnfraruj ve Ultraviyole

  • Kızıl ötesi ışınlar olarak da bilinir.
  • Uygulama 20-30 dakikadır.
  • İnfraruj lambası 38-61 cm uzaklıktan uygulanır. Yüzeyel ısınma sağlar.
  • Ultraviyole fotokimyasal etkileri nedeniyle daha çok dermatolojik durumlarda kullanılır.

Parafin

  • El, bilek, diz, dirsek, ayak bileği ve ayak gibi kemikli sahaların ısıtılmasında kullanılan yöntemdir.
  • Parafin bir kapta 55-60 °C’ de ısıtılarak eritilir.
  • Tedavi edilecek ekstremite bu kaba birkaç kez daldırılıp çıkartılır ya da tedavi edilecek bölgeye dökülür.
  • Parafin uzuvda donduktan sonra naylon ve havlu ile sarılır ve bekletilir.
  • Uygulama süresi 20-30 dakikadır.

Whirlpool (Girdap banyosu)

Akut dönemden başlayarak her dönemde kullanılabilir.

  • Suyun ısısı 36-48 °C arasında değişir.
  • Uygulama süresi genelde 20 dakikadır.
  • Özellikle spor yaralanmalarından sonra eklem hareketlerinin artırılmasında son derece etkilidir.
  • Tazyikli su ve hava ile birlikte uygulandığından masaj yapıcı etkisi de vardır.

Zıt banyolar

  • Kas spazmını azaltmada
  • Vazokonstrüksiyon – vazodilatasyon sağlayarak ödemin çözülmesinde kullanılır.
  • Özellikle distal ekstremitelerin kullanımı için uygundur.
  • Zıt banyoda refleks hiperemi oluşturmak için ekstremite 40-43 °C ile ısıtılır ve sonrasında 15-20 °C ile soğutulur.

Uygulama;

  • 3-4 dk. sıcak ile başlanır ardından,
  • 1-1,5 dk. soğuk uygulama yapılır.
  • Sıcak ile başlanır, sıcak ile biter.
  • 3+1+3+1+3 olmak üzere en az toplam süre 11 dakikadır.

Fluidoterapi

  • Fluidoterapi kuru hava tedavisi esasına dayanmaktadır.
  • Ceviz kabukları veya mısır tohumları gibi organik maddelerin toz haline getirilip sıcak hava ile püskürtülmesi esasına dayanmaktadır.
  • Özellikle üst ekstremiteler için uygundur ve ağrının azaltılmasında etkilidir.
  • Organik maddeler ısının vücuda geçişini sağlamakta aynı zamanda da uyarılma ve basınç oluşturmaktadır.
  • Isı 45,6-47,8 °C arasındadır.
  • Uygulama süresi 20-30 dakikadır.

Traksiyon

Servikal ve lumbal vertebral eklemleri açmak, yumuşak dokuları germek için uygulanan çekme yöntemidir.

Genel uygulamada;

  • Servikal: 2-20 kilogram (10 kg.); küçükten başlayarak arttırılır.
  • Lumbal: 20-70 kilogram; vücut ağırlığının %25 ile başlanır.

Traksiyon tipleri

Süreye göre;

  • Sürekli (continue): Az ağırlık, birkaç saat
  • Statik (sabit): Fazla ağırlık, 20-60 dk.
  • İntermittant (aralıklı): Birkaç sn. veya dk. Çekim, sonra gevşeme. 20-30 dk., yüksek ağırlık.

Kuvvete göre;

  • Ototraksiyon: Hastanın el ve bacaklarıyla kendi kendini çekmesi.
  • Yer çekimi: L3 altı ağırlığın %50’ si
  • Manuel: Birkaç saniyelik pasif çekme
  • Mekanik: Ağırlık-makara ile.
  • Elektrik-Elektronik: Ayarlı, programlı.

Traksiyonun endikasyonları:

  • Sinir kökü sendromları (Disk hernisi)
  • Dejeneratif eklem hastalığı (Spondiloz)
  • Eklem hipomobilitesi
  • Kas spazmları
  • Yumuşak doku romatizmaları

Traksiyonun kontraendikasyonları:

  • Spinal enfeksiyonlar
  • Osteoporoz, osteomalazi
  • Kardiyovasküler hastalıklar
  • Akciğer hastalıkları
  • Mide-bağırsak hastalıkları
  • Gebelik
  • Tümörler, spinal kord baskısI