Osteoporoz; düşük kemik kitlesi ve kemiğin mikro yapısında bozulma sonucu kemik frajilitesinde ve kırık riskinde artma ile seyreden metabolik bir hastalıkdır.
Osteoporoz için farklı Sınıflandırma yöntemleri:
- Yaşa göre: 1- Juvenil, 2- Erişkin, 3- Genel
- Lokalizasyona göre: 1- Genel, 2- Bölgesel
- Tutulan Kemik Dokuya göre: 1- Trabeküler, 2- Kortikal
- Etyolojiye göre: 1- Primer, 2- Sekonder
- Histolojik görünüme göre: 1- Hızlı döngülü, 2- Yavaş döngülü
- Primer osteoporoz: 1- Postmenapozal, 2- Senil, 3- İdiopatik
Lokalize (Bölgesel) osteoporoz nedenleri: Kırıklar, İmmobilizasyon (alçılama gibi), romatoid artrit, osteomyelit, tümörler, kompleks bölgesel ağrı sendromları, müsküler paralizi, kalçanın geçici osteoporozu, vertebranın geçici osteoporozu, tendon rüptürü veya denervasyonu, orak hücreli hemoglobinopati, alkaptonüri.
Sekonder Osteoporozun nedenleri: Steroid tedavisi, myelom, metastazlar, gastrik cerrahi, antikonvülsan tedavi, tirotoksikoz, erkeklerde hipogonadizm, anoreksia nervosa, amenore, hiperprolaktinemi, diabetes mellitus, alkolizm, immobilizasyon, homosistinüri.
Yetişkinlerde osteopeni nedenleri:
– Osteoporoz
– Osteomalazi
– Hiperparatiroidi
– Hipertiroidi
– Maliniteler
– Genetik bozukluklar (lipid depo has., orak hücre anemisi, osteogenesis imperfekta)
Osteopeninin laboratuvar ayırıcı tanısı:
Hastalık Serum PTH Serum Ca
Hiperparatroidi
Malinite/sarkoidoz ¯
Hipoparatiroidi ¯ ¯
PTH’a direnç ¯
Osteoporoz
– Osteoporoz ABD’de her yıl ortalama 28 milyon insanı etkiler.
– 45 yaş üzeri kadınlarda yılda 1,5 milyon kırık.
– 300.000 kalça, 700.000 vertebra, 250.000 el bileği kırığı, diğer bölge kırıkları ise, 300.000 kırık/yıl
– Kalça kırıkları kadın/erkek: 2/1
– 50 yaş üzeri Amerikalı kadınların 1/3’ünde en az bir vertebra kırığı mevcut.
– Hastaların %12-20’si kırık sonrası bir yıl içinde ölür, %50’den fazlası yürüyemez, 1/4’ü bakıma muhtaçtır.
Risk faktörleri: Cinsiyet, yaş, kalıtım, kemik yapısı, etnik köken, hormonal düzey, diyet, egzersiz, yaşam şekli.
Cinsiyet-yaş:
– Kadınlar erkeklere göre daha düşük kemik kitlesine sahiptir.
– Yaşla ilgili kemik kaybı yılda %1
– Erken postmenapozal kayıp, %3-5
– Kadınlar yaşam boyu total kemiğinin %30-40, erkekler %20-30’unu kaybeder.
Yaşam şekli:
– Doruk kemik kitlesinin %80’ini genetik, %20’sini yaşam şekli belirler,
– Sigara içmek,
– Fazla alkol alımı,
– Sedanter yaşam,
– Az güneş alımı.
Klinik:
– 50-60 arasında kadın hasta,
– Sırttan öne doğru gelen ve istirahatte de devam eden ağrı,
– Kifotik görünüm, palpasyonla vertebra ağrısı,
– Zamanla boy kısalması,
– Solunum güçlüğü, konstipasyon, tokluk ve şişlik hissi.
Tanı: Direkt grafi (En az %33 kayıp), Dansitometre, BT, Ultrasound, Laboratuar tetkikleri
Dansitometrik tanı: T skoruna göre; 1 SD = %10-15 kayıp
— Normal: Dansite +1 ile -1 SD arasında,
— Osteopeni: T skoru -1 ile -2.5 SD arasında,
— Osteoporoz: T skoru -2.5 SD’un altında,
— Yerleşmiş osteoporoz: T skoru -2.5 SD’un altında ve en az bir fraktür.
Tedavinin amaçları:
– Fraktür gelişimi ve özürlülüğü engellemek,
– Diyetin ayarlanması
– Aktivitenin artırılması
– Risk faktörlerinin düzenlenmesi
– Ev ortamının düzenlenmesi
– Medikal tedavi
– Ağrı ile başa çıkmayı sağlamak,
– Yaşam kalitesini yükseltmek
Diyet: Kalsiyum alımı (Genç yetişkin: 1200-1500 mg./gün; 50 yaş üzeri erkek: 1000 mg./gün; 50 yaş üzeri kadın: 1500 mg./gün); D vitamini: 400- 800 mg/gün
Medikal tedavi : Östrojen, Kalsitonin, Alendronat, Etidronat, Selektif östrojen reseptör modülatörleri ile, Sodyum florid, Anabolik steroidler, Vit.D ve analogları
PTH OSTEO-MALAZİ :
– Mineralize olmayan kemik matriksin birikimidir,
– Klinikte, iskelet deformiteleri, şiddetli kemik ağrıları, fraktürlerle beraberdir.
– Sıklıkla, proksimal kas gücü zaafı vardır, oturup kalkılamaz,
– Direkt grafide “Looser hatları” görülür
PRİMER HİPERPARATİROİDİ:
– Paratroid bezinde aşırı hormonal üretim vardır,
– Hastaların %75’i 40-70 yaş arasındadır,
– Kadın/Erkek: 2,5/1
– Neden, büyüme, adenom veya kanser olabilir,
– Kan kalsiyum ve PTH düzeyi yüksek,
– Yaygın kemik ağrısı, fraktürler, diffüz demineralizasyon ile beraberdir.
PAGET HASTALIĞI:
– 40 yaş üzerinde %3, 90 yaşında %10’dur.
– Tek kemiği veya birden fazla kemiği tutabilir.
– Yaygın ağrı, kemik deformiteleri ile beraberdir.
– Lomber omurga, kafa tası, pelvis, femur ve tibia en sık etkilenir.
– Osteoblastik ve osteoklastik aktivite birlikte artmıştır.
FİZİK TEDAVİ:
- Ağrı kontrolü:
– Medikal tedavi: Analjezik, NSAİ
– Fizik tedavi: Elektroterapi
- Kas spazmı tedavisi:
– Medikal tedavi: Antispazmodik
– Fizik tedavi: HP, IR, US, masaj
– Egzersiz: Postür, ekstansör güçlendirme, solunum